ترتیب کلمات: ساختار عبارت

ترتیب دقیق کلمات

در گلوباسا، ترتیب کلمات نسبتاً دقیقی در عبارات به کار می‌رود.

عبارات اسمی

عبارات اسمی از ساختار زیر تشکیل شده‌اند، همانطور که در جدول زیر نشان داده شده است:

(مشخص‌کننده) + (متمم) + هسته

از آنجایی که مشخص‌کننده‌ها و متمم‌ها اختیاری هستند، یک عبارت اسمی می‌تواند تنها از یک اسم تشکیل شود، برای مثال، kitabu.

ضمایر سوم شخص در انتهای عبارات اسمی

عبارات اسمی باید همیشه به یک اسم یا ضمیر ختم شوند. هر زمان که اسمی قابل درک باشد و حذف شود، به جای اینکه مشخص‌کننده یا متمم معلق بماند، باید یک ضمیر جایگزین آن شود. بدون استفاده از ضمایر برای تکمیل عبارات اسمی، این عبارات معانی متفاوتی خواهند داشت یا جملات ناقص و در نتیجه غیردستوری ایجاد می‌کنند.

حرف تعریف + ضمیر = عبارت اسمی کامل

Banete ergo velosi ji banete ergo hanman.
بعضی‌ها سریع کار می‌کنند و بعضی‌ها آهسته کار می‌کنند.

بدون ضمیر te، جمله اینگونه خوانده می‌شود:
Ban ergo sen velosi ji ban ergo sen hanman.
بعضی کارها سریع هستند و بعضی کارها آهسته.

صفت ملکی + ضمیر (ضمیر ملکی) = عبارت اسمی کامل

Yusu gami ergo velosi mas misu te ergo hanman.
همسر تو سریع کار می‌کند اما همسر من آهسته کار می‌کند.

بدون ضمیر te، قسمت دوم جمله اینگونه خوانده می‌شود:
Misu ergo sen hanman.
کار/شغل من آهسته است.

سور + ضمیر = عبارت اسمی کامل

Dua basataytiyen ergo velosi mas un te ergo hanman.
دو مترجم سریع کار می‌کنند اما یکی آهسته کار می‌کند.

بدون ضمیر te، قسمت دوم جمله اینگونه خوانده می‌شود:
Un ergo sen hanman.
یک کار آهسته است.

صفت + ضمیر = عبارت اسمی کامل

Day manyen ergo velosi mas lil te ergo hanman.
مرد بزرگ سریع کار می‌کند اما مرد کوچک آهسته کار می‌کند.

بدون ضمیر te، قسمت دوم جمله اینگونه خوانده می‌شود:
Lil ergo sen hanman.
کار کوچک آهسته است.

عبارات فعلی

عبارات فعلی از نظر ساختاری شبیه به عبارات اسمی هستند:

نشانگرهای فعل

به عنوان مشخص‌کننده، نشانگرهای فعل (nun، le، xa، ger، am، na) در ابتدای عبارات فعلی قرار می‌گیرند.

قیدها

همانطور که در جمله بالا مشاهده می‌شود، قیدها (یا عبارات قیدی) معمولاً قبل از فعل می‌آیند.

به طور جایگزین، قیدها می‌توانند بعد از فعل، بلافاصله پس از مفعول‌ها (در صورت وجود) قرار گیرند.

• اگر جمله مفعول مستقیم یا غیرمستقیم نداشته باشد، قید می‌تواند بلافاصله بعد از فعل بیاید.

Femyen danse meli.
آن خانم زیبا می‌رقصد.

• اما اگر جمله دارای مفعول باشد، عبارت قیدی باید بلافاصله بعد از همه‌ی مفعول‌ها بیاید.

Mi le gibe pesa tas coriyen volekal koski mi le befobi ki te xa morgi mi.
من پول را غیرارادی به دزد دادم زیرا می‌ترسیدم که او مرا بکشد.

قیدها همچنین می‌توانند به ابتدای جمله منتقل شوند، به شرطی که یک مکث مشخص با کاما وجود داشته باشد تا عبارت را از بقیه جمله جدا کند. بدون مکث، صفت/قید می‌تواند به اشتباه به عنوان توصیف‌کننده‌ی فاعل تعبیر شود.

Velosi, bwaw glu sui.
به سرعت، سگ آب را می‌نوشد.

Unyum, te le idi cel banko.
اول، او به بانک رفت.

نفی

قید نفی no بلافاصله قبل از کلمه یا عبارتی که نفی می‌شود، می‌آید.

Manyen no godomo bur danse.
یا: Manyen danse no godomo bur.
آن مرد خیلی بد نمی‌رقصد.

در جمله دوم بالا، no همراه با بقیه متمم به انتهای جمله منتقل شده‌است. (مرد رقصید، اما نه خیلی بد.)

به طور جایگزین، no می‌تواند بلافاصله قبل از فعل بیاید و به عنوان توصیف‌کننده‌ی فعل به همراه قیدهای توصیفی‌اش تعبیر شود.

Manixu no danse godomo bur.
مرد خیلی بد نمی‌رقصد.

عبارات فعلی مصدری

عبارات فعلی مصدری ساختار زیر را دارند:

na + عبارت فعلی

به عبارات فعلی مصدری در بخش ساختار جمله مراجعه کنید.

عبارات حرف اضافه‌ای

گلوباسا، مانند اکثر زبان‌های SVO (فاعل-فعل-مفعول)، از حروف اضافه به جای پس‌اضافه‌ها استفاده می‌کند. عبارات حرف اضافه‌ای از یک حرف اضافه و به دنبال آن یک عبارت اسمی تشکیل شده‌اند.

موقعیت عبارات حرف اضافه‌ای در جملات در بخش ساختار جمله توضیح داده شده است.

قیدهای تأکید

به غیر از no (نه)، قیدهای تأکید، مانند sol (فقط)، pia (همچنین، هم) و hata (حتی)، در جداول عبارت اسمی و عبارت فعلی در بالا ظاهر نمی‌شوند. دلیل این امر این است که قیدهای تأکید می‌توانند در هر جایی از جمله ظاهر شوند، بسته به اینکه چه چیزی در جمله توصیف می‌شود. قیدهای تأکید همیشه بلافاصله قبل از عبارت یا کلمه‌ای که توصیف می‌کنند، می‌آیند.

Misu gami glu sol kafe fe soba.
همسر من فقط صبح‌ها قهوه می‌نوشد.

Misu gami glu kafe hata fe axam.
همسر من حتی عصرها هم قهوه می‌نوشد.

Pia misu gami glu kafe fe soba.
همسر من هم صبح‌ها قهوه می‌نوشد.

عبارات وصفی مرکب

عبارات وصفی مرکب بعد از اسم‌هایی که توصیف می‌کنند می‌آیند.

صفت/قید به اضافه‌ی عبارت حرف اضافه‌ای

kitabu eskrido fal misu doste
کتاب نوشته شده توسط دوست من

alimyen hox kos yusu sukses
معلم خوشحال برای موفقیت تو

عبارات وصفی/قیدی مقایسه‌ای

nini maxmo lao kom misu sodar
بچه بزرگتر از برادر من

جمله‌واره‌های موصولی

در گلوباسا، جمله‌واره‌های موصولی با نشانگر جمله‌واره‌ی وصفی hu معرفی می‌شوند و ترتیب کلمات معمول را حفظ می‌کنند. شایان ذکر است که حرف ربط hu معادل دقیقی در فارسی ندارد اما معمولاً به صورت که، کسی که، چیزی که یا *آن که* ترجمه می‌شود.

جمله‌واره‌های موصولی با ضمیر بازگشتی

جمله‌واره‌های موصولی که برای ارجاع به مرجع ضمیر نیاز به ضمیر دارند، از ضمیر موصولی بازگشتی اجباری da (او (مذکر/مونث)، آن، آن‌ها، آن یکی، *آن‌هایی که*) استفاده می‌کنند.

Te sen femixu hu da lubi mi.
"او زنی است که آن-یک مرا دوست دارد."
او زنی است که مرا دوست دارد.

Te sen femixu hu mi lubi da.
"او زنی است که من آن-یک را دوست دارم."
او زنی است که من دوستش دارم.

Mi le sonxi katatul hu mi kata roti yon da.
"من چاقو را گم کردم که من نان را با آن-یک بریدم."
من چاقویی را گم کردم که با آن نان را بریدم.

Kamisa hu mi suki da sen blue. یا To sen blue, kamisa hu mi suki da.
"پیراهن که من آن-یک را دوست دارم آبی است." یا "آن آبی است، پیراهن که من آن-یک را دوست دارم."
پیراهنی (که) دوست دارم آبی است. یا آبی است، پیراهنی (که) دوست دارم.

توجه: همانطور که در مثال آخر مشاهده می‌شود، هنگامی که جمله‌واره موصولی بخشی از فاعل باشد، جمله می‌تواند دوباره‌نویسی شود تا هسته جمله ابتدا قرار گیرد و جمله‌واره موصولی به انتهای جمله منتقل شود. این به پردازش آسان‌تر جمله کمک می‌کند.

صفت ملکی dasu در جمله‌واره‌های موصولی به صورت زیر استفاده می‌شود:

Te sen manixu hu dasu sodar kone mi.
"او مردی است که برادرش مرا می‌شناسد."
او مردی است که برادرش مرا می‌شناسد.

Te sen manixu hu mi kone dasu sodar.
"او مردی است که من برادرش را می‌شناسم."
او مردی است که برادرش را می‌شناسم.

Manyen hu dasu gami Globasa sen misu doste. یا Te sen misu doste, manyen hu dasu gami Globasa.
"مردی که همسر آن-یک به گلوباسا صحبت می‌کند دوست من است." یا "او دوست من است، مردی که همسر آن-یک به گلوباسا صحبت می‌کند."
مردی که همسرش به گلوباسا صحبت می‌کند دوست من است. یا او دوست من است، مردی که همسرش به گلوباسا صحبت می‌کند.

جمله‌واره‌های موصولی با قید همبسته‌ی بازگشتی

جمله‌واره‌های موصولی که در آن‌ها یک قید همبسته به مرجع ضمیر اشاره می‌کند به صورت زیر هستند:

Kitabudom hu mi ergo denloka sen day.
"کتابخانه که من آنجا کار می‌کنم بزرگ است."
یا
Kitabudom hu denloka mi ergo sen day.
"کتابخانه که آنجا من کار می‌کنم بزرگ است."
کتابخانه‌ای که در آن کار می‌کنم بزرگ است.

Din hu mi xa preata denwatu sen Lunadin.
"روزی که من آن‌وقت می‌رسم دوشنبه است."
یا
Din hu denwatu mi xa preata sen Lunadin.
"روزی که آن‌وقت من می‌رسم دوشنبه است."
روزی که می‌رسم دوشنبه است.

به جای قیود همبسته، می‌توان از عبارات حرف اضافه‌ای برای بیان جملات معادل استفاده کرد.

Kitabudom hu mi ergo in da sen day.
"کتابخانه که من در آن کار می‌کنم بزرگ است."
یا
Kitabudom hu in da mi ergo sen day.
"کتابخانه که در آن من کار می‌کنم بزرگ است."
کتابخانه‌ای که در آن کار می‌کنم بزرگ است.

Din hu mi xa preata fe da sen Lunadin.
"روزی که من در آن می‌رسم دوشنبه است."
یا
Din hu fe da mi xa preata sen Lunadin.
"روزی که در آن من می‌رسم دوشنبه است."
روزی که در آن می‌رسم دوشنبه است.

جمله‌واره‌های موصولی در عبارات اسمی غیرمشخص

عبارات اسمی غیرمشخص با جمله‌واره‌های موصولی می‌توانند از to/te به اضافه‌ی یک قید همبسته‌ی بازگشتی یا da تشکیل شوند.

Mi no suki to hu mi ergo denloka.
"من دوست ندارم آنچه که من آنجا کار می‌کنم."
یا
Mi no suki to hu denloka mi ergo.
"من دوست ندارم آنچه که آنجا من کار می‌کنم."
من جایی که کار می‌کنم را دوست ندارم.

Mi suki to hu yu broxa misu tofa denmaner.
"من دوست دارم آنچه که تو موهای من را آن‌طور شانه می‌کنی."
یا
Mi suki to hu denmaner yu broxa misu tofa.
"من دوست دارم آنچه که آن‌طور تو موهای من را شانه می‌کنی."
من نحوه‌ی شانه کردن موهایم توسط تو را دوست دارم.

Am gibe tas mi to hu mi vole da.
"به من بده آنچه که من آن را می‌خواهم."
به من چیزی که می‌خواهم را بده.

Mi no suki te hu yu le seleti da.
"من دوست ندارم او را/آن‌ها را که تو آن-یک را انتخاب کردی."
من کسی را که تو انتخاب کردی دوست ندارم.

به طور جایگزین، آن‌ها می‌توانند از یک اسم به اضافه‌ی یک عبارت حرف اضافه‌ای بازگشتی یا da تشکیل شوند.

Mi no suki loka hu mi ergo in da.
"من دوست ندارم مکانی که من در آن کار می‌کنم."
یا
Mi no suki loka hu in da mi ergo.
"من دوست ندارم مکانی که در آن من کار می‌کنم."
من مکانی که در آن کار می‌کنم را دوست ندارم.

Mi suki maner hu yu broxa misu tofa yon da.
"من دوست دارم روشی که تو موهای مرا در آن شانه می‌کنی."
یا
Mi suki maner hu yon da yu broxa misu tofa.
"من دوست دارم روشی که در آن تو موهای مرا شانه می‌کنی."
من روشی که در آن موهایم را شانه می‌کنی دوست دارم.

Am gibe tas mi xey hu mi vole da.
"به من بده چیزی که من آن را می‌خواهم."
به من چیزی (که) می‌خواهم را بده.

Mi no suki person hu yu le seleti da.
"من دوست ندارم شخصی که تو آن-یک را انتخاب کردی."
من شخصی که تو انتخاب کردی را دوست ندارم.

جمله‌واره‌های وصفی غیرموصولی

اسم‌ها گاهی اوقات با جمله‌واره‌هایی توصیف می‌شوند که موصولی نیستند، به عبارت دیگر، جمله‌واره‌هایی بدون عنصر بازگشتی. این جمله‌واره‌ها با استفاده از feki معرفی می‌شوند.

Singa begude idey feki maux ger abil na sahay te.
شیر از این ایده قلقلک‌اش گرفت که موش می‌توانست به او کمک کند.

جمله‌واره‌ها با feki به جای جمله‌واره‌های موصولی با hu

عبارات اسمی با کلمات مکان، زمان، نحوه و دلیل می‌توانند با استفاده از جمله‌واره‌ها با feki به جای جمله‌واره‌های موصولی با hu توصیف شوند. به عبارت دیگر، برای ایجاد جملات کوتاه‌تر بدون جمله‌واره‌های بازگشتی، feki می‌تواند جایگزین hu به اضافه‌ی یک همبسته‌ی بازگشتی یا عبارت حرف اضافه‌ای (hu denloka/hu in da، hu denwatu/hu fe da، hu denmaner/hu yon da، hu denseba/hu kos da) شود.

Mi no suki restoran feki imi le yam.
"من دوست ندارم رستورانی که ما در آن غذا خوردیم."
من رستورانی که در آن غذا خوردیم را دوست ندارم.

Te sokutu (fe) moy mara feki te estaycu.
"او هر بار که می‌ایستد می‌افتد."
او هر بار که می‌ایستد می‌افتد.

Mi suki maner feki yu broxa misu tofa.
"من دوست دارم روشی که تو موهای مرا شانه می‌کنی."
من روشی که موهایم را شانه می‌کنی دوست دارم.

Seba feki yu no xwexi sen koski yu no abyasa.
"دلیلی که تو یاد نمی‌گیری این است که تمرین نمی‌کنی."
دلیل اینکه یاد نمی‌گیری این است که تمرین نمی‌کنی.