Zredukowane morfemy

Specjalną cechą języka globasa jest użycie zredukowanych morfemów. Zredukowane morfemy to słowa funkcyjne lub afiksy o krótszej formie i zazwyczaj węższym lub szerszym znaczeniu niż odpowiadające im słowa bazowe. Zredukowane morfemy nie są per se słowami pochodnymi, a w rzeczywistości najlepiej jest je traktować jako całkowicie niezależne słowa rdzenne, które są podobne w formie do pewnych słów treściowych, aby ułatwić proces ich uczenia się. W rezultacie, zredukowane morfemy nie muszą powstawać według systematycznego wzorca.

Podobną cechę można znaleźć w językach naturalnych. W językach kreolskich świata, na przykład, powszechne jest występowanie słów funkcyjnych, które wywodzą się ze słów treściowych języka bazowego. W rzeczywistości, w ten sposób większość języków naturalnych ewoluowała i generowała słowa funkcyjne oraz morfemy gramatyczne. Fascynującą dyskusję na ten temat można znaleźć w książce Rozwijanie się języka: Ewolucyjna podróż po największym wynalazku ludzkości, autorstwa Guya Deutschera.

Następujące słowa funkcyjne są zredukowanymi morfemami:

  • cel (do, dla, w celu) od cele (cel, zamiar)
  • dur (podczas) od dure (trwanie)
  • fal (przez kogoś/coś zrobione) od fale (robić)
  • fol (według, wzdłuż) od folo (podążać)
  • ger (tryb przypuszczający) od eger (jeśli)
  • har (z, mając) od hare (mieć)
  • kom (niż) od kompara (porównanie/porównywać)
  • kos (z powodu, ze względu na) od kosa (przyczyna)
  • kwas (jak gdyby) od kwasi (pozorny)
  • pas (przez) od pasa (przechodzić)
  • sol (tylko) od solo (sam)
  • tas (do, dla, dopełnienie dalsze) od taslum (otrzymywać)
  • tem (o, dotyczące) od tema (temat)
  • ton (razem z) od tongo (razem)
  • wey (dookoła) od jowey (otoczenie)
  • yon (za pomocą, przez) od yongu (używać)

Następujące przedrostki są zredukowanymi morfemami:

  • aw- (z dala) od awsenti (nieobecny)
  • awto- (auto-, automatycznie) od awtomati (automatyczny)
  • du- (aspekt ciągły/nawykowy) od dure (trwanie)
  • fin- (koniec/zakończenie) od fini (koniec, zakończyć)
  • fron- (do przodu) od fronta (czoło, przód)
  • ja- (bezpośrednio sąsiadujący) od jara (sąsiad)
  • pre- (tutaj/tam) od presenti (obecny)
  • pos- (przeciwny) od opos (przeciwieństwo)
  • ru- (retro, do tyłu) od ruke (tył, plecy)
  • xor- (zaczynać, początek) od xoru (zaczynać, początek)

Następujące przyrostki są zredukowanymi morfemami:

  • -cu (nieprzechodni) od cudu (uzyskać, nabyć, dostać, wziąć)
  • -gon (figura geometryczna o określonej liczbie kątów) od gono (kąt)
  • -gi (przechodni) od gibe (dawać)
  • -je (stopień) od daraje (stopień)
  • -sa (język; odgłosy zwierząt) od basa (język)