تکواژهای کوتاهشده
یک ویژگی خاص گلوباسا، استفاده از تکواژهای کوتاهشده است. تکواژهای کوتاهشده، کلمات کارکردی یا وندهایی هستند که شکل کوتاهتری دارند و معمولاً معنایی محدودتر یا گستردهتر از کلمات والد متناظر خود دارند. تکواژهای کوتاهشده، کلمات مشتقشده به معنای دقیق کلمه نیستند، و در واقع بهتر است بهعنوان کلمات ریشهای کاملاً مستقلی در نظر گرفته شوند که از نظر شکل به کلمات محتوایی خاصی شباهت دارند تا فرایند یادگیری آنها را تسهیل کنند. در نتیجه، تکواژهای کوتاهشده لزوماً از طریق یک الگوی نظاممند به وجود نمیآیند.
ویژگی مشابهی در زبانهای طبیعی یافت میشود. برای مثال، در زبانهای کریول (آمیخته) جهان، مشاهدهی کلمات کارکردی که از کلمات محتوایی زبان والد منشأ میگیرند، رایج است. در واقع، اکثر زبانهای طبیعی اینگونه تکامل یافتهاند و کلمات کارکردی و تکواژهای دستوری را تولید کردهاند. برای بحثی جذاب در مورد این موضوع، به کتاب گشایش زبان: گردشی تکاملی در بزرگترین اختراع بشر، نوشتهی گای دویچر مراجعه کنید.
کلمات کارکردی زیر تکواژهای کوتاهشده هستند:
- cel (به، برای، به منظور) از cele (هدف، مقصود)
- dur (در طول، طی) از dure (مدت، دوام)
- fal (انجام شده توسط) از fale (انجام دادن)
- fol (مطابق با، در کنارِ) از folo (دنبال کردن)
- ger (حالت شرطی/آینده) از eger (اگر)
- har (با، دارای) از hare (داشتن)
- kom (از، نسبت به - در مقایسه) از kompara (مقایسه/مقایسه کردن)
- kos (به دلیل، به خاطر) از kosa (علت، سبب)
- kwas (گویی که، مثل اینکه) از kwasi (به نظر رسیدن)
- pas (از میان، از طریق) از pasa (گذشتن)
- sol (فقط) از solo (تنها)
- tas (به، برای، مفعول غیرمستقیم)از taslum (دریافت کردن)
- tem (درباره، راجع به) از tema (موضوع)
- ton (همراه با) از tongo (با هم)
- wey (دور و بر، اطراف) از jowey (محیط اطراف)
- yon (با، به وسیلهی، از طریق) از yongu (استفاده کردن)
پیشوندهای زیر تکواژهای کوتاهشده هستند:
- aw- (دور) از awsenti (غایب)
- awto- (خودکار، به طور خودکار) از awtomati (اتوماتیک)
- du- (نمود استمراری/عادتی) از dure (مدت، دوام)
- fin- (پایان/تمام کردن) از fini (پایان، تمام کردن)
- fron- (به جلو) از fronta (پیشانی، جلو)
- ja- (بلافاصله مجاور) از jara (همسایه)
- pre- (اینجا/آنجا) از presenti (حاضر)
- pos- (مخالف) از opos(مخالف)
- ru- (عقب، به عقب) از ruke (پشت، عقب)
- xor- (شروع، آغاز) از xoru (شروع، آغاز)
پسوندهای زیر تکواژهای کوتاهشده هستند:
- -cu (لازم) از cudu (به دست آوردن، کسب کردن، گرفتن)
- -gon (شکل هندسی با تعداد مشخصی زاویه) از gono (زاویه)
- -gi (متعدی) از gibe (دادن)
- -je (درجه) از daraje (درجه)
- -sa (زبان؛ صدای حیوانات) از basa (زبان)