Alfabe ve Telaffuz

Alfabe

Büyük Harf ve Küçük Harf Kullanımı

Globasa'da şu anda büyük harflerin kullanımı için belirlenmiş kurallar yoktur. Globasa konuşmacıları, bu tür kurallar veya yönergeler oluşturma zamanı gelene kadar büyük harfleri kendi takdirlerine bağlı olarak kullanabilirler.

Harf Adları

Kelimeleri heceleyerek söylerken, harflerin adları kısaltılabilir.

• Ünlüler: a, e, i, o, u
• Ünsüzler: be, ce, de, vb.

Ünsüzler

Notlar

c - asla cup'taki gibi [k] veya cent'teki gibi [s] değildir

c, k, p ve t - ideal olarak aspire edilmiştir (İngilizce'deki kadar güçlü olmasa da) sesli karşılıklarından daha iyi ayırt edebilmek için; izin verilen varyant: İngilizce'deki gibi güçlü aspirasyon

d, t - asla Amerikan İngilizcesi'ndeki lady ve meter'deki gibi ünlüler arasındayken telaffuz edilen d ve t gibi değildir

Amerikan İngilizcesi'nde, d ve t, ünlüler arasında (leader, liter, vb.) göründüğünde genellikle [ɾ] olarak telaffuz edilir. [ɾ] fonetiği, veya tek vuruşlu r, İspanyolca (ve Globasa) r'si ile neredeyse aynıdır. Amerikan aksanlı İngilizce konuşanlar, Globasa'da her zaman gerçek bir d (leader'daki değil, done'daki d) ve gerçek bir t (liter'daki değil, talk'taki t) telaffuz etmeye dikkat etmelidir.

g - asla gym'deki gibi [dʒ] değildir

h - ideal olarak ünsüz velar sürtünmeli olarak telaffuz edilir, ünsüz uvular sürtünmeli [χ] ile karıştırılmamalıdır

Velar sürtünmeli, [k] ile aynı artikülasyon noktasında telaffuz edilir ve bir kedinin tıslama sesine benzer. Buna karşılık, uvular sürtünmeli, boğazın daha gerisinde telaffuz edilen ve uvular titreşiminin farkedildiği daha gırtlaksı bir sestir. İzin verilen varyant: hotel'deki gibi [h].

l - ideal olarak herhangi bir konumda bell'deki gibi hece-sonu konumunda İngilizce telaffuz edilen velarize veya koyu l [ɫ] olarak değil, belle'in Fransızca telaffuzu ile karşılaştırıldığında açık veya hafif bir [l] olarak telaffuz edilir

ng - hece-sonu konumunda (sadece özel isimlerde görüldüğü gibi) [ŋ] olarak telaffuz edilebilir; diğer yerlerde [ŋg] olarak

r - ideal olarak titreşimli r'den ziyade tek bir tek vuruşlu r olarak telaffuz edilir

s - her zaman ünsüz bir [s] olarak; asla visit'teki gibi [z] değildir

İngilizce'de, s ünlüler arasında veya kelime-sonu konumunda genellikle [z] olarak telaffuz edilir. Globasa'da, s her zaman ünsüzdür.

w ve y - izin verilen varyantlar: vurgusuz ünlüler (u ve i) olarak

Aşağıdaki Yazım Kuralı'na bakın.

x - asla taxi'deki gibi [ks] değildir

z - her zaman tek bir sesli sibilant olarak; asla pizza'daki gibi [ts] değildir

Diğer Ünsüz Varyantları

Kişinin ana diline bağlı olarak, diğer ünsüz varyantlarına da izin verilir. Örneğin, bazı İspanyolca konuşanlar h'yi [x]'den ziyade [χ] olarak telaffuz edebilir. Fransızca konuşanlar r'yi [ɾ]'den ziyade [ʁ] olarak telaffuz edebilir. Mandarin Çincesi konuşanlar x'i [ʃ]'den ziyade [ʂ] veya [ɕ] olarak telaffuz edebilir. Bu ve diğer bu tür varyantlara da izin verilir.

Aşağıdaki tablo, tüm serbest varyasyon ünsüz allofonlarını listeler. Her fonem için listelenen ilk allofon, ideal Globasa telaffuzudur. Birçok konuşmacı arasında düzinelerce tamamlayıcı dağıtım allofonları (fonetik ortama bağlı allofonlar) duyulacaktır, ancak herkes burada listelenen allofon setinden çok fazla sapmamak için çaba göstermelidir.

Ünlüler

Globasa'nın ünlüleri (a, e, i, o, u) İspanyolca, İtalyanca veya Esperanto'daki gibi telaffuz edilir.

Ünlü Varyantları

a - ideal olarak [ä], açık merkezi yuvarlaksız bir ünlü olarak telaffuz edilir; ön [a] ve arka [ɑ] izin verilen varyantlardır

e - ideal olarak [e̞], orta ön yuvarlaksız bir ünlü olarak telaffuz edilir; kapalı-orta [e] ve açık-orta [ɛ] izin verilen varyantlardır

o - ideal olarak [o̞], orta arka yuvarlak bir ünlü olarak telaffuz edilir; kapalı-orta [o] ve açık-orta [ɔ] izin verilen varyantlardır

u - ideal olarak [u], kapalı arka yuvarlak bir ünlü olarak telaffuz edilir; kapalı arka sıkıştırılmış [ɯᵝ] izin verilen bir varyanttır

Hece Düşmesi

Bazı durumlarda, özellikle şiir ve şarkı sözlerinde, kelime başlangıcındaki e (-s- ve ardından başka bir ünsüz geldiğinde) sessiz hale getirilebilir ve bir kesme işareti ile değiştirilebilir.

espesyal veya 'spesyal

Vurgu

Globasa'daki heceler vurgulu veya vurgusuzdur. Başka bir deyişle, Globasa ikincil vurgu kullanmaz.

Tek Heceli Kelimeler

• Tüm tek heceli içerik sözcükleri (isimler, fiiller, sıfatlar, zarflar) vurguludur.

Tek heceli kelimeler, konuşmacılar için en doğal olana göre vurgulu veya vurgusuz olabilir. Şüphe duyduğunuzda, aşağıdaki önerilen yönergeler kullanılabilir:

• Vurgusuz tek heceli işlev sözcükleri: edatlar, bağlaçlar ve parçacıklar (fiil biçim parçacıkları dahil)
• Vurgulu tek heceli işlev sözcükleri: zamirler, belirteçler, sayılar, niceleyiciler, zarflar ve ünlemler

Çok Heceli Kelimeler

Aşağıdaki vurgu kuralları, işlev sözcükleri ve türetilmiş sözcükler dahil olmak üzere tüm çok heceli sözcükler için geçerlidir.

• Kelime bir ünsüzle bitiyorsa, vurgu son ünlüye düşer.

barix (yağmur), ba-rix [ba.'ɾiʃ] olarak telaffuz edilir
pantalun (pantolon), pan-ta-lun [pan.ta.'lun] olarak telaffuz edilir
kitabudom (kütüphane), ki-ta-bu-dom [ki.ta.bu.'dom] olarak telaffuz edilir

• Kelime bir ünlüyle bitiyorsa, vurgu sondan ikinci ünlüye düşer.

piu (kuş), pi-u ['pi.u] olarak telaffuz edilir
harita (harita), ha-ri-ta [ha.'ri.ta] olarak telaffuz edilir
Espanisa (İspanyolca), es-pa-ni-sa [es.pa.'ni.sa] olarak telaffuz edilir

Yukarıda belirtildiği gibi, vurgu kuralları türetilmiş sözcükler için de geçerlidir. Örneğin, türetilmiş kelime kitabudom (kitabu-dom), ki-ta-bu-dom olarak değil, ki-ta-bu-dom olarak telaffuz edilir, vurgu sadece son ünlüye düşer.

Yazılı Olmayan Ekleme

Ünsüz Ekleme

İdeal olmasa da ve çoğu durumda İngilizce konuşanlar tarafından kullanılması pek olası olmasa da, yazılı olmayan bir gırtlak durdurması isteğe bağlı olarak herhangi iki ünlü arasına, kelime içinde veya kelimeler arasında eklenebilir.

poema (şiir), [po'ema] veya [poʔ'ema] olarak telaffuz edilir

Ünlü Ekleme

İdeal olmasa da ve çoğu durumda İngilizce konuşanlar tarafından kullanılması pek olası olmasa da, [ə] gibi yazılı olmayan herhangi bir yuvarlaksız merkezi ünlü isteğe bağlı olarak herhangi iki ünsüz arasına veya kelime-sonu konumuna eklenebilir. Merkezi bir ünlü olarak, kardinal [ä] de yazılı olmayan bir ekleme olarak izin verilir, ancak anlaşılabilirliği azaltma olasılığı daha yüksek olduğundan bu en az önerilen seçenektir.

magneto (mıknatıs), [mag'neto] veya [magə'neto] olarak telaffuz edilir

asif (özür dilerim), [a'sif] veya [a'sifə] olarak telaffuz edilir

Çift Ünlüler ve Ünsüzler

Çift ünlüler ve ünsüzler, türetme sonucunda kelimeler içinde veya kelimeler arasında olsun, genellikle tek ünlülerden ve ünsüzlerden biraz daha uzun veya iki kat daha uzun telaffuz edilir. Yukarıda görüldüğü gibi, izin verilen bir alternatif, çift ünlüler arasına gırtlak durdurması ve çift ünsüzler arasına orta merkezi bir ünlü eklemektir.

Çift Ünlüler

beeskri (yazılmak), [be'eskri] veya [beʔeskri] olarak telaffuz edilir

semiisula (yarımada), [semi:'sula] veya [semiʔi'sula] olarak telaffuz edilir

Çift Ünsüzler

possahay (engellemek), [pos:a'xaj] veya [posəsa'xaj] olarak telaffuz edilir

aselli (orijinal), [a'sel:i] veya [a'seləli] olarak telaffuz edilir

Çift r

r, diğer ünsüzlerin uzatılabileceği şekilde uzatılamamasına rağmen, çift r titreşimli r olarak uzatılabilir veya alternatif olarak tek bir r olarak telaffuz edilebilir. Titreşimli r, tek bir r'nin bir varyantı olduğundan, bazı konuşmacıların hem r'yi hem de rr'yi titreşimli r olarak telaffuz etmesi, bazılarının hem tek vuruşlu r olarak telaffuz etmesi ve yine bazılarının tek bir r'yi tek vuruşlu r ve çift r'yi titreşimli r olarak ayırt etmesi mümkündür. Yukarıda görüldüğü gibi, iki ardışık ünsüzle, bu durumda üçüncü bir seçenek, iki tek vuruşlu r arasına eklemeli bir ünlü eklemektir.

burroya (kabus, kötü rüya), [bu'roja] veya [bu'ɾoja] veya [buɾə'ɾoja] olarak telaffuz edilir

W ve Y

Not: Globasa öğrencisi olarak, yalnızca Globasa'nın w ve y ile nasıl başa çıktığına dair bir tartışma olan aşağıdaki kısmı atlayabilirsiniz.

Vurgu

Yukarıda belirtildiği gibi, w ve y ünlü olarak telaffuz edilebilir. Ancak, teknik olarak ünsüz oldukları için asla vurgulanmazlar.

Aşağıdaki özel adların telaffuzunu karşılaştırın:

Maria, ma-ri-a [ma.'ɾi.a] olarak telaffuz edilir
Maryo, ma-ryo ['ma.ɾjo] veya ma-ri-o ['ma.ɾi.o] olarak telaffuz edilir

Maryo'yu i yerine y ile yazmak, vurgunun a'ya, sondan ikinci ünlü harfe kaydırılmasına izin verir. Uygun ünlüye vurgu yapıldığında, Maryo'nun iki hece olarak ünsüz bir y ile (ma-ryo) veya alternatif olarak üç hece olarak vurgusuz bir i olarak telaffuz edilen y ile (ma-ri-o) telaffuz edilip edilmediği Globasa'da hiçbir fark yaratmaz.

İkili Ünlüler

Globasa'da gerçek ikili ünlüler yoktur. Ancak, aşağıdaki ünlü artı yaklaşma (ünsüz) kombinasyonlarına izin verilir: aw, ew, ow, ay, ey, oy. Bu kombinasyonlar, -w ve -y teknik olarak çekirdek kaymalarından ziyade koda ünsüzlerini temsil etse bile ikili ünlüler olarak telaffuz edilebilir. Bunu biliyoruz çünkü heceler (sıradan kelimelerde) -w/-y artı başka bir ünsüzle bitemez. Eğer durum buysa, -w/-y çekirdeğin bir parçası olarak kabul edilebilirdi. Bunun yerine, -w/-y izin verilen tek hece-sonu ünsüzünün yuvasını alır. İzin verilen bir alternatif olarak, -w ve -y'nin bağımsız, vurgusuz ünlüler olarak telaffuz edilmesi de kabul edilebilir.

Ewropa (Avrupa), ew-ro-pa [ew.'ɾo.pa]/[eu̯.'ɾo.pa] veya hatta e-u-ro-pa [e.u.'ɾo.pa] olarak telaffuz edilir

Yazım Kuralı

Aşağıdaki yazım kuralı yalnızca kök sözcükler için geçerlidir, türetilmiş sözcükler için geçerli değildir. Diğer ünlülerin yanında, Globasa i ve u'yu yalnızca bunlar vurguluysa veya fonotaktik kurallar y ve w'ye izin vermiyorsa kullanır. Diğer tüm durumlarda, Globasa i ve u yerine y ve w kullanır.

Aşağıdaki kök sözcüklerde, i ve u vurguludur:

maux (fare), ma-ux [ma.'uʃ] olarak telaffuz edilir
daif (zayıf), da-if [da.'if] olarak telaffuz edilir

Aşağıdaki kök sözcüklerde, fonotaktik kurallar yalnızca i ve u'ya izin verir:

triunfa (kazanmak, zafer kazanmak), tri-un-fa [tri.'un.fa] olarak telaffuz edilir
kruel (zalim), kru-el [kru.'el] olarak telaffuz edilir

Aşağıdaki kök sözcüklerde, isteğe bağlı olarak ünlü olarak telaffuz edilebilen y ve w geleneksel olarak kullanılır:

pyano (piyano), pya-no ['pja.no] veya pi-a-no [pi.'a.no] olarak telaffuz edilir
cyan (camgöbeği), cyan [t͡ʃjan] veya ci-an [t͡ʃi.'an] olarak telaffuz edilir
swini (domuz), swi-ni ['swi.ni] veya su-i-ni [su.'i.ni] olarak telaffuz edilir
trawma (travma), traw-ma ['traw.ma] veya tra-u-ma ['tra.u.ma] olarak telaffuz edilir

Sıradan Kelimeler İçin Fonotaktik

Not: Globasa öğrencisi olarak, bu yalnızca Globasa'nın hece yapısının bir açıklaması olduğundan, fonotaktik hakkındaki bu son kısmı atlayabilirsiniz.

Globasa'nın iki fonotaktik kuralı seti vardır, biri sıradan kelimeler için (bu bölüm) ve biri özel isimler için (sonraki bölüme bakın). Kültüre özgü kelimeler için fonotaktik kuralları her iki kural setini birleştirir (son bölüme bakın).

Aşağıdaki kurallar sıradan kelimeler için geçerlidir.

Heceler

Heceler şunlardan oluşur: (başlangıç)-çekirdek-(koda).

Globasa'nın sıradan kelimelerindeki hece yapısı (C)(C)V(C)'dir.

Başlangıç

Hecelerin başlangıcı olabilir veya olmayabilir. Globasa'da başlangıç, herhangi bir tek ünsüzden veya aşağıdaki Cl/Cr ve Cw/Cy kümelerinden herhangi birinden oluşur:

bl-, fl-, gl-, kl-, pl-, vl-
br-, dr-, fr-, gr-, kr-, pr-, tr-, vr-
bw-, cw-, dw-, fw-, gw-, hw-, jw-, kw-, lw-, mw-, nw-, pw-, rw-, sw-, tw-, vw-, xw-, zw-
by-, cy-, dy-, fy-, gy-, hy-, jy-, ky-, ly-, my-, ny-, py-, ry-, sy-, ty-, vy-, xy-, zy-

Çekirdek

Tüm hecelerin bir çekirdeği vardır. Globasa'da çekirdek herhangi bir tek ünlüden oluşur: a, e, i, o, u.

Koda

Hecelerin koda'sı olabilir veya olmayabilir. Globasa'da sıradan kelimelerin koda'sı herhangi bir tek ünsüzden oluşur. Ancak, aşağıdaki uyarılar geçerlidir:

Kelime-sonu konumu: Globasa'daki sıradan kelimeler, kelime-sonu konumunda yalnızca aşağıdaki ünsüzlere izin verir: -f, -l, -m, -n, -r, -s, -w, -x, -y.

Koda-başlangıç seslendirmesi: Koda-başlangıç ünsüz kümeleri seslendirme açısından uyumlu olabilir veya olmayabilir: tekno (teknoloji) ve magneto (mıknatıs), epilepsi (epilepsi) ve absorbi (emmek), vb.

Koda-başlangıç durdurmaları: Sıradan kelimelerde iki durdurmadan (-kt-, -pt-, vb.) oluşan ünsüz kümelerine izin verilmez. Bunun yerine, sıradan kelimeler ilk ünsüzü atlayan İtalyanca ve Portekizce modelini izler. Başka bir deyişle, bir hece bir durdurma ile başlıyorsa, önceki hecede koda durdurması olmayabilir: astrato (soyut), ativo (aktif), otima (optimal), vb.

w ve y ile ilgili uyarılar

Çekirdek-koda: w veya y koda'da olduğunda, çekirdekte ne i ne de u'ya izin verilir. Sonuç olarak, -w ve -y ile aşağıdaki çekirdek-koda kombinasyonlarına izin verilmez: -iy, -iw, -uy, -uw. -w ve -y ile diğer tüm çekirdek-koda kombinasyonlarına izin verilir: -aw, -ew, -ow, -ay, -ey, -oy.

Çekirdek-başlangıç: Sıradan kelimelerde iy ve uw çekirdek-başlangıç kombinasyonlarına izin verilmez. Örneğin, siyahe yerine syahe (siyah).

Başlangıç-çekirdek: Sıradan kelimelerde wu ve yi başlangıç-çekirdek kombinasyonlarına da izin verilmez.

Özel İsimler İçin Fonotaktik

Özel isimler daha gevşek fonotaktik kurallara sahiptir.

Globasa'nın özel isimlerindeki hece yapısı şudur: (C)(C)V(C)(C)

Başlangıç

Yukarıdaki sıradan kelimeler için fonotaktik kurallara bakın.

Çekirdek

Yukarıdaki sıradan kelimeler için fonotaktik kurallara bakın.

Koda

Özel isimler için koda herhangi bir ünsüzle bitebilir: Madrid (Madrid), vb. Ayrıca kelime-sonu konumunda dahil olmak üzere iki ünsüze kadar çıkabilir: Polska (Polonya), Budapest (Budapeşte), vb. Özel isimlerde koda-başlangıç çift durdurmalarına izin verilir: vodka (votka), futbal (Amerikan futbolu), vb. Ancak, yalnızca seslendirme açısından farklılık gösteren çift durdurmalara izin verilmez ve ya tek bir ünsüze indirgenmeli ya da eklemeli bir ünlü eklenmelidir.

w ve y ile ilgili uyarı

Sıradan kelimeler için çekirdek-koda uyarısı özel isimler için de geçerlidir. w veya y koda'da olduğunda, çekirdekte ne i ne de u'ya izin verilir. Sonuç olarak, -w ve -y ile aşağıdaki çekirdek-koda kombinasyonlarına izin verilmez: -iy, -iw, -uy, -uw. -w ve -y ile diğer tüm çekirdek-koda kombinasyonlarına izin verilir: -aw, -ew, -ow, -ay, -ey, -oy.

Ancak, sıradan kelimelerin aksine, özel isimler iy ve uw çekirdek-başlangıç kombinasyonlarına (Kuweyti - Kuveyt, vb.) ve wu ve yi başlangıç-çekirdek kombinasyonlarına (Wuhan - Wuhan, vb.) izin verir.

Kültüre Özgü Kelimeler İçin Fonotaktik

Kültüre özgü kelimeler için fonotaktik, kelime-sonu konumunda sıradan kelimeler için kuralları ve diğer yerlerde özel isimler için kuralları izler: teriyaki (teriyaki), koktel (kokteyl), bakugamon (backgammon), blakjaku (blackjack), jazu (caz), vb.

Not: Pinyin'de görüldüğü gibi kelime-sonu konumundaki -ng ünsüz kümesi, sıradan kelimelerde görüldüğü gibi -n'ye indirgenmek yerine eklemeli bir ünlü ekler: yinyangu (yinyang).