Kısaltılmış Morfemler

Globasa'nın özel bir özelliği kısaltılmış morfemlerin kullanımıdır. Kısaltılmış morfemler, karşılık gelen ana kelimelerinden daha kısa bir forma ve tipik olarak daha dar veya daha geniş bir anlama sahip olan işlev kelimeleri veya eklerdir. Kısaltılmış morfemler, kendi başlarına türetilmiş kelimeler değildir ve aslında öğrenme sürecini kolaylaştırmak için biçim olarak belirli içerik kelimelerine benzeyen tamamen bağımsız kök kelimeler olarak kabul edilirler. Sonuç olarak, kısaltılmış morfemlerin sistematik bir kalıpla ortaya çıkması gerekmez.

Benzer bir özellik doğal dillerde de bulunur. Örneğin, dünyanın kreol dillerinde, işlev kelimelerinin ana dilden gelen içerik kelimelerinden ortaya çıktığını görmek yaygındır. Aslında, çoğu doğal dil bu şekilde evrimleşmiş ve işlev kelimeleri ve dilbilgisel morfemler üretmiştir. Bu konuyla ilgili büyüleyici bir tartışma için Guy Deutscher tarafından yazılan The Unfolding of Language: An Evolutionary Tour of Mankind's Greatest Invention (Dilin Açılımı: İnsanlığın En Büyük Buluşunun Evrimsel Bir Gezisi) adlı kitaba bakın.

Aşağıdaki işlev kelimeleri kısaltılmış morfemlerdir:

  • cel (e, için, -mek için) -den cele (hedef, amaç)
  • dur (esnasında) -den dure (süre)
  • fal (tarafından yapılmış) -den fale (yapmak)
  • fol (göre, -in yanında) -den folo (takip etmek)
  • ger (-ecekti, -erdi) -den eger (eğer)
  • har (ile, sahip olan) -den hare (sahip olmak)
  • kom (-den, -dan) -den kompara (karşılaştırma/karşılaştırmak)
  • kos (yüzünden, -den dolayı) -den kosa (sebep)
  • kwas (sanki) -den kwasi (görünüşte)
  • pas (içinden, yoluyla) -den pasa (geçmek)
  • sol (sadece) -den solo (yalnız)
  • tas (e, için, dolaylı nesne) -den taslum (almak)
  • tem (hakkında, ile ilgili) -den tema (konu, tema)
  • ton (ile birlikte) -den tongo (birlikte)
  • wey (etrafında) -den jowey (çevre)
  • yon (ile, vasıtasıyla) -den yongu (kullanmak)

Aşağıdaki önekler kısaltılmış morfemlerdir:

  • aw- (uzakta, uzağa) -den awsenti (yok, mevcut olmayan)
  • awto- (otomatik, kendiliğinden) -den awtomati (otomatik)
  • du- (sürekli/alışkanlık kipi) -den dure (süre)
  • fin- (son, bitirmek) -den fini (son, bitirmek)
  • fron- (ileriye) -den fronta (alın, ön)
  • ja- (hemen bitişik) -den jara (komşu)
  • pre- (burada/orada) -den presenti (mevcut, hazır)
  • pos- (karşıt) -den opos (karşıt)
  • ru- (geriye) -den ruke (arka, geri)
  • xor- (başlamak) -den xoru (başlamak)

Aşağıdaki son ekler kısaltılmış morfemlerdir:

  • -cu (geçişsiz) -den cudu (elde etmek, almak)
  • -gon (belirli sayıda açılı geometrik şekil) -den gono (açı)
  • -gi (geçişli) -den gibe (vermek)
  • -je (derece) -den daraje (derece)
  • -sa (dil; hayvan sesleri) -den basa (dil)