Zaimki
Zaimki osobowe w funkcji podmiotu i dopełnienia
Zaimki osobowe w funkcji podmiotu i dopełnienia w globasie są następujące:
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1. osoba | mi - ja | imi - my |
| 2. osoba | yu - ty | uyu - wy |
| 3. osoba (żywotna) |
te - on, ona, ono, jego, jej, go, ją | ete - oni, one, ich |
| 3. osoba (nieżywotna) |
to - ono, go | oto - one, ich |
| ren - ktoś, się (zaimek nieokreślony) | ||
| se - zaimek zwrotny (siebie, się) | ||
| da - zaimek względny (który, która, które, którzy) | ||
Neutralne płciowo te i ete są używane dla wszystkich form żywych i upersonifikowanych przedmiotów. Jeśli konieczne jest podkreślenie płci, można użyć przymiotników fem i man, stosowanych również dla rzeczowników, jako przedrostków.
- femte - ona
- mante - on
- femete/manete - oni/one
he
Partykuła he jest używana z zaimkami osobowymi w funkcji podmiotu dla emfazy.
he mi - ja sam/ja sama
he yu - ty sam/ty sama
itd.
Przymiotniki dzierżawcze
Przymiotniki dzierżawcze tworzy się od zaimków osobowych poprzez dodanie przyrostka -su:
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1. osoba | misu - mój | imisu - nasz |
| 2. osoba | yusu - twój | uyusu - wasz |
| 3. osoba żywotna |
tesu - jej, jego | etesu - ich |
| 3. osoba nieżywotna |
tosu - jego | otosu - ich |
| rensu - czyjś | ||
| sesu - mój własny, twój własny, jej własny, jego własny, nasz własny, ich własny | ||
| dasu - (w zdaniach względnych) jej, jego, ich | ||
Podobnie jak w przypadku zaimków osobowych, neutralne płciowo przymiotniki dzierżawcze tesu i etesu są zazwyczaj używane dla wszystkich istot żywotnych w trzeciej osobie. Jeśli konieczne jest podkreślenie płci, można użyć przedrostków fem i man.
- femtesu - jej
- mantesu - jego
- femetesu/manetesu - ich
Zaimki dzierżawcze
Zaimki dzierżawcze tworzy się od przymiotników dzierżawczych poprzez dodanie zaimka (e)te lub (o)to:
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1. osoba | misu te/to - mój | imisu te/to - nasz |
| 2. osoba | yusu te/to - twój | uyusu te/to - wasz |
| 3. osoba żywotna |
tesu te/to - jej, jego | etesu te/to - ich |
| 3. osoba nieżywotna |
tosu te/to - jego | otosu te/to - ich |
| rensu te/to - czyjś | ||
| sesu te/to - mój własny, twój własny, jej własny, jego własny, nasz własny, ich własny | ||
Zaimki trzecioosobowe na końcu fraz rzeczownikowych
Jak widać w sekcji o korelatywach, zaimki trzecioosobowe (te/to i ete/oto) są używane dla zaimków korelatywnych, ponieważ określniki (ke, hin, den, itd.) muszą zawsze występować po rzeczowniku (lub zaimku). Zobacz Frazy rzeczownikowe.
Podobnie, (e)te/(o)to są używane na końcu fraz rzeczownikowych, gdy rzeczownik jest domyślny.
Jednym z powodów tej zasady, jak zilustrowano poniżej, jest to, że ponieważ rzeczowniki i czasowniki mają tę samą formę w globasie, pozostawienie określnika lub przymiotnika bez rzeczownika (lub zaimka) może potencjalnie zostać błędnie zinterpretowane jako modyfikujące rzeczownik/czasownik bezpośrednio po nim występujący.
Multi te pala sol in Englisa.
Wielu (ludzi) mówi tylko po angielsku.
Innym powodem, jak zilustrowano poniżej, jest to, że globasa nie używa przedimków. Zatem, podczas gdy język angielski może używać przymiotników jako rzeczowników, globasa nie może.
bon te, bur te ji colo te
dobry (ten), zły (ten)
i brzydki (ten)
Zauważ również, że chociaż te i to są zaimkami liczby pojedynczej, mogą być opcjonalnie używane ze słowami oznaczającymi mnogość, takimi jak max, min, multi, xosu.